O 25 de abril na brétema da memoria

Eramos aínda novos -eu mesmo tamén aínda-. E mais aínda non nos repuxeramos do tremendo impacto da estarrecedora traxedia chilena desatada, dende o centro sen corazón do imperio, pola parella siamesa Kissinger-Friedman o pasado 11 de setembro. Esa data que, até daquela, sempre significara para nós a Diada catalá, mais que dende aquel solpor do verán de 1973 tornaríase para sempre na máis triste e desoladora efeméride da nosa vida adulta -non a do mesmo día e mes do 2001, abofé-.

Entremedias, no lusco-fusco dese mesmo ano, Carrero Blanco 'subira aos ceos nun Dodge Dart' -mais ese magnicidio non mermara a nosa, a miña, tristura-. O brutal golpe de estado contra o governo progresista de Salvador Allende e a Unidad Popular, e a feroz represión xenocida contra o milloriño da cidadanía chilena, mancáranme no acubillo máis íntimo do meu espírito, no cerne da miña sensibilidade ética, e a ferida seguira a sangrar, inda non estiñara meses despois do acontecido.

E nestas chegou o abril do novo ano. E en abril, o 25, ese día que, na nosa casa, celebrabamos cada ano o 'santo' da nosa nai Mina, Herminia Torrado Moldes, a euménide de todos nós. Ninguén nos avisara de que, a partir dese ano, iamos celebralo conxuntamente co aniversario da 'Revoluçâo dos cravos' portuguesa.

Non me acorda en cal momento daquel 25 de abril de 1974 souberamos pola radio portuguesa que a división acorazada de Caldas da Raínha partira cara Lisboa, que entrara na capital, ocupara manseliñamente rúas e prazas da cidade, derrubara o goberno salazarista de Marcelo Caetano e acabara co rexime fascista portugués sen un só tanque botar un cañonazo nin un só soldado disparar un tiro de espingarda. Que a xente botárase ás rúas alborozada e festeira, a confraternizar cos soldados e pórlles caraveis no cano dos seus fusís.

Pasarían ben anos antes de eu saber que, segundo as crónicas, fora unha muller, Celeste Martins Caeiro, camareira nun restaurante, a primeira en facer iso cun dos 'cravos' que mercara o patrón para celebraren ese día o primeiro aniversario da apertura do local e, á vista da situación, fechara e dérallelos as traballadoras -relembroumo inda onte unha boa amiga miña-. O acontecer de aquela xornada está envolto na brétema da lonxanía na memoria. Só fica nidia a consciencia de que aquel día a ferida do 11 de setembro chileno estiñou: ficou a cicatriz, mais o meu espírito recobrou a confianza nas reviravoltas da historia cara diante, e volveu alentar coa esperanza de que o noso propio combate podía trunfar, e o que acontecera na banda de aló do Miño ben podería acontecer tamén na de acó e inclusive na 'Terra Ancha' ferrinián.

Pouco ía durar esa esperanza, malia a aceleración do proceso cívico-político a prol da creba democrática co rexime franquista, a convocatoria da conferencia socialista ibérica polo novo PSOE rupturista e federalista de Pablo Castellanos, a eclosión dos nacionalismos emancipadores 'periféricos', a criación do CFPG (Consello de Forzas Políticas Galegas), o osíxeno do novo escenario de relacións coa esquerda portuguesa e os seus cadros dirixentes na fase revolucionaria dos gobernos provisorios de Vasco Gonçálves, o noso enlace co agromar da UMD (Unión Militar Democrática) a traveso do capitán Fortes Bouzán, meu amigo de vello, e deles co MFA e o 'triunvirato' Vasco-Rosa Coutinho-Costa Gómes.

Na opacidade dos escritorios das 'grandes potencias' estabase a cociñar xa, extramuros do recinto peninsular, a conxura internacional que, coa inestimábel colaboración dos consabidos parvenus indíxenas, faría abortar no estado español o proxecto popular rupturista e tornaría á súa cidadanía de 'pueblo soberano' en 'pueblo intervenido' -en certeira diagnose de Joan Garcès-. Era infortunadamente lóxico: no contexto europeo da 'guerra fría', un 'Portugal bermello' era un molesto foruncho talvez doado de extirpar, mais unha 'Península ibérica bermella' sería un cancro de talvez imposíbel curación. De xeito que a ruptura foi ao cabo suplantada, dende fóra e arriba, pola lampedusiana reforma política do irreformábel disfrazada de 'transición'. Caput. Unha vez máis, consumouse un novo episodio do secular proceso histórico hispano que Preston analiza co elocuente rótulo de A People Betrayed, 'un povo atreizoado'.O que seguíu sabédelo ben. E padecímolo. Tódolos demócratas de la pell de brau de Espríu. Seguímolo a padecer recrudecidamente arestora, neste avesío empardecer dunha posíbel nova longa noite de pedra.

Moi poucos anos despois, a comenzos dos oitenta, un grupo de rock vigués noviño do trinque, lúcidamente autodenominado Siniestro total, sentenciaba sarcasticamente: menos mal que nos queda Portugal. No que a 'transición' dera en parir como Reino de España, Celtiberia volvera ser un caso insólito na historia europea: operárase un anacrónico Termidor sen previo equivalente da Revolución Francesa. Por enésima vez no tempo dende aquela revolución popular politicamente inaugural da modernidade europea. Ficaba, ao sul do Miño, o baluarte republicano portugués. Sometido tamén el ao acoso involucionista, exacerbado coa advenimento da contra-revolución ultraliberal no sistema-mundo. Mais cunha constitución instaurada no período revolucionario, que se adiantara aos tempos e resistía, resiste aínda, os reiterados asaltos das forzas reaccionarias. Á inversa do que a española, que afogou nun lamazal infecto as arelas de avance histórico, xustiza social e dereitos soberanos das nacións asoballadas que profesaba e guiaban á cidadanía antifascista en loita por unha alba de gloria para todos nós, traballadores, cidadáns e povos.

Este 25 de abril, alén-Miño, o pobo portugués canta ao unísono o Grândola e celebra en festa maior o 46 aniversario da 'Revoluçâo dos cravos', coas forzas progresistas e até o goberno sumados á reivindicativa rememoración. En troques, en Terra Ancha, greas de alimañas lobishomes ouvean en chamadas polo pasado fascista, e aves de presa carroñeiras de toda caste voan en círculo arredor do goberno e as forzas progresistas, alimentándose nos despoxos das vítimas da peste. Mentras alén-Miño a historia camiña avante, en Terra Ancha móvese a recú. Menos mal que nos queda Portugal.