Gizonak

Hurrengo orrialdeen helburua ez da irakastea, ezta patriarkatuaren esanahiaren inguruko eskolarik ematea edo gaia jorratzean sor daitezkeen zalantza anitzei erantzunik ematea ere. Horrez gain, espazio honetan ezingo ditugu pertsonen arteko berdintasuna bilatzen duten jokabideen aurka botatzen diren argudioak (oro har, mikromatxismoak) ezeztatu. Lortu nahi dugun helburua hausnarketa eta seinale batzuk proposatzea da, irakurtzen gaituzten pertsonak gizartearekiko eta beren buruarekiko pentsamendu kritiko bat eratzeko gai izateko.

Gizonak maskulinotasun hegemonikoko ereduen jakitun dira? Inork ez al du lotsarik sentitzen ontzi-garbigailurako garbigarriaren iragarkiak ikustean eta gizonak etxetresna elektriko bat erabiltzeko gai ez diren ergeltzat hartzen dituztenean ikusita? Iragarki hauetan agertzen diren gizonak 40 urte ingurukoak izaten dira, galantak, eta etxeko lanen bat egiten dute (emakumea laguntzeko); seme-alabak izan ohi dituzte (horietaz arduratzen direla erakusteko) baina ez dakite garbigarria erabiltzen. Hori da maskulinotasunaren eredu berria? Profil horrek ez al ditu maskulinotasunaren aurreko ereduak betikotzen? Hori da gizonek nahi duten eredua? Erreferente baliagarria ote da?

Maskulinotasunaren eredurik ohikoenaren ezaugarriak: Gizon bat honekin identifikatu behar da?

-Heterosexuala, heterosexualtasun-begirada, “ohikotzat eta naturaltzat” hartzen den horretan oinarrituta.

-Beti prest sexu-harremanak izateko.

-Emakumeak baino izaera hobearekin.

-Etxetik kanpo lan egiten du: lan gogorrak fisikoki.

-Kementsua eta kirolzalea, batez ere, futbolzalea.

-Gorputzaren ikuspuntu anbibalentea: gorputza zaintzea eta sabelaz harro. Bere sabelaz barre egiteko aukera, baina aldi berean, edertasun kanonak betetzen ez dituzten emakumeez barre egiteko aukera.

-Ausarta, beldurgabea, adoretsua; ez du negarrik egiten (bereziki jendaurrean).

-Ez ditu sentimenduak asko adierazten: Ahulgarritasunaren pertzepzioa sentimenduak adieraztean.

Rolen eragina agerikoa da eremu eta diziplina guztietan. Etxean, eskolan, unibertsitatean, lanean, bikotean, seme-alabei emandako hezkuntzan, etab... Gizarteak ezartzen du emakumeek eta gizonek eremu publikoan eta eremu pribatuan duten paper desberdina. Alderi horrek abantailak eta desabantailak ditu, bai gizonentzat, bai emakumeentzat. Rolek eta estereotipoek gizonak eremu publikoaren protagonistak egiten dituzte eta emakumeak eremu pribatukoak; hala, gizarte patriarkalaren eredu horiek errespetatzen ez dituzten jarrerak gaitzesten dituzte. Erraza al da hunkitzen ez den gizon gogor eta kementsuaren irudi hori etengabe mantentzea? Zertarako balio du neskak eta mutilak banatzea eskolan? Nola eragin diezaioke horrek pertsonarteko inteligentziaren garapenari neska eta mutilen arteko elkarrekintza mugatzen bada? Unibertsitateko gradu batzuk neskenak edo mutilenak izan ohi dira, zer nolako zerikusia du horrek lan-jarduerarekin?

Kasualitatea al da pertsonekin lan egitera eta pertsonak zaintzera bideratutako graduetan emakumeak nagusitzea? Zer esaten du genetikak horren inguruan? Generoarekin lotutako alderdi askok berdintasunik eza eragiten dutela badakigu, zergatik gizon asko ez dira aktiboki inplikatzen? Zeren beldur dira gizonak, onurak galtzearen beldur? Etxeko lan gehiago egin behar izatearen beldur? “Gizon-izaera” gutxi dutela entzutearen beldur? Nork agintzen du? Normala al da bikotean gizonak agintzea eta emakumea otzana izatea? Tabernan lagunartean daudenean beren emazteek agintzen dutela esaten duten gizonek, benetan sinisten dute hori? Emakumea al da lan egin ostean etxea garbitzen duena eta seme-alabak zaintzen dituena? Matriarkatu faltsua ote?

Bene-benetan, gizonak emakumeen lekuan jarriko ziren gaur egungo gizartean emakumeek jasotzen duten tratu bera jasoko balute? Nola sentituko lirateke gizonak eta nola eragingo zien horrek? Etsiko zuten? Galdera horri ezetz erantzungo liokeen gizonak kontzientzia handiagoa izan beharko zuen eta aktiboki sustatu berdintasuna, gehiago inplikatuz eta ikusgarri eginez. Zein da gure erantzukizuna gizabanako bezala eta gizarte bezala? Gure futbol taldeko kideek tratu desberdina jasotzen dutela jakitekotan, ez ginateke kexatuko? Lan-hitzarmen batek desberdintasun argiko egoeran uzten bagaitu ugazaben aurrean, ez dugu ezer esaten? Ondoko pisuan metanfetamina laborategi bat eta droga-trafikatzaile bat daudela badakigu, ez dugu salatzen? Istripu bat ikusten badugu, ez al ditugu zaurituak laguntzen?

Zergatik emakumeen aurkako indarkeriaren kasuan gizonek ez dute modu berean jokatzen? Gatazka batean isiltzea eta neutrala izatea gaizkidearen parekoa da. Zertarako balio du indarkeriak? Zein da indarkeriaren helburua? Hauxe argi eta garbi geratu behar da: indarkeria ororen helburu bakarra kontrolatzea eta menderatzea da. Emakumeen aurkako indarkeriaren barruan, zenbait indarkeria mota bereizi behar dira: Fisikoa, psikologikoa, sexuala eta ekonomikoa. Horien guztien helburua bera da: Menderatzea eta gizonen nagusitasuna mantentzea.

Gaur egun, zalantzan jartzen da jarrera edo gertakari “txikiak” indarkeriatzat jotzea eta txikiagotzen dituzte. Baina errealitatea beste bat da eta baremoa non jartzen dugun auzitan jarri behar dugu; izan ere, hori tolerantzia hutsaren puntua jarri behar da. Asmo txarrez emandako txatxamur bat indarkeria da. Eskumuturretatik eustea ez joateko eta entzuteko indarkeria da. Egun berean telefonoz 63 aldiz deitzea indarkeria da. Iraintzea eta ahoz erasotzea osotasunaren, fisikoaren edo adimenaren aurka indarkeria da. Ausarkeriaz gidatzea beste pertsonak beldurra badauka indarkeria da. Bikotekidearen maskota hutsean jotzea indarkeria da. Ekitea amore ematen duen arte sexu-harremanak izateko indarkeria da. Maitasuna ukatzea edota maitasuna pitinka-pitinka ematea, maitasun hori eskatzen den arren, indarkeria da. Gastuak kontrolatzea, etxeko ekonomia kudeatzeaz harago, indarkeria da.

Labur-labur, hau dira ziklo honen hiru faseak:

1. Tentsioa pilatzea.

2. Amorru-eztanda.

3. Damutasun-fasea, “eztei-bidaia”

Askotan, ziklo hori errepikatzen da emakumeen aurkako indarkeria egoeretan. Ziklo horrekin identifikatzen den gizonak ziur aski abusuzko harreman bat dauka. Gizonak bere beldurrak eta defentsa-mekanismoak alde batera utzi behar ditu; izan ere, horiek dagokion erantzukizuna bere gain hartzea eragozten dute. Bizitza errealean zikloa aintzat hartzeak kontzientziatzea eskatzen du eta lehenengo urrats bat da zikloa apurtzeko, aldaketak egiteko eta aurrera joateko. Bestela, gero eta maizago errepikatuko da.

Gizonak bere inguruko pertsona gehienak bere aurka daudela uste badu, bere jarrera batzuk berrikusi beharko ditu. Senideek edota lagunek mota honetako iritziak helarazten badizkiote: “Onartezina da egin duzuna. Ez zenuen iraindu behar”, “Oso jeloskor ikusten zaizu. Utz ezazu bakean”, “Lasaitu, bera nagusia da eta”, “Utzi nahi duenarekin dantzatzen”, “Aizu, oso agintzailea zara zure bikotearekin”, “Ez zaitez telefono mugikorrarekin eta zure bikotearekin obsesionatu”...

Gizonak bere harremanaren eta jarreraren inguruan hausnartu beharko du. Hauen antzeko iruzkinak entzuten dituen gizona: “Ondo jokatu duzu! Nik ez nuke ezta nire emaztea horrela jantzita ateratzen utziko”, “Arrazoia duzu, orain emakumeek gainak hartu dizkigute. Hori ez zen lehen gertatzen”, etab., egitate horiek pertsona/profesional desberdinekin egiaztatu beharko lituzke.

a. Bere emaztearekiko harremanean edo emakumearen jarreran hauxe ikusten badu

b. Desberdintasun handiak eta tonuz kanpoko eztabaidak heziketagatik edo adingabeekin lotutako beste gai batzuengatik.

c. Eztabaida ugari edozein arrazoirengatik.

d. Bat-bateko ageriko aldaketak emakumearengan: Aurretik inporta ez zitzaizkion alderdi, egitate edo hitzek mintzen dute.

e. Atzemandako babesgabetasun egoerak: Egiten duena gorabehera (neskak), gaizki egingo duela sentitzea eta bestea mintzeko.

f. Beldurra, ahots dardartia. Gizonak bere burua honela ikusten badu:

g. Kontrol-jokabideekin: Ordutegiak, telefonoa, lagunen inguruan eta lankideen inguruan gehiegi “jakin nahi izatea”, zelatatzea, telefonoaren faktura berrikustea.

h. Bere emaztearekin lotutako pentsamendu obsesiboak..., ustez emazteak larriagotutakoak; uste du bere emazteak ez duela behar beste eskertzen berarengatik egiten duen guztia.

i. Frustrazioarekiko tolerantzia gutxi: Amorru eta tristezia egoerak.

j. Desdoitutako autoestimuarekin.

k. Haserrearen igoerarekin.

l. Saihesteko jokabideekin: Alkohola, toxikoak, etab..

m. Baztertuta alaba edo seme baten jaiotzagatik.

Jokabide edota pentsamendu horietako batzuk ohikoak badira bikotearen harremanean, hori harremana osasuntsua ez denaren seinalea da eta profesionalengana jo beharra egongo da.

Lana eta esfortzua: Ez engainatu, mirariak ez dira existitzen. Aldaketek, alderdi guztietan, esfortzua eskatzen dute, baita etengabeko lana ere. Ezin da inor lasaitu, gizonak ezt.

Emaitzak lortu nahi izatea gizon bezala aldaketaren prozesuan parte hartu gabe (saihestezina den) gizarte-eraldaketatik eta gizartetik norberaren burua baztertzea da. Eta oztopoak jartzen jarraitzea (politikoak, ekonomikoak, erlijiosoak, kulturalak eta etikoak) bidezko garapena eta berdintasunezkoa eragozteko, inboluzioan, ezjakintasunean eta ezberdintasunaren gorespenean ainguratutako pentsaeraren isla da. Denok gara bizi garen eta partekatzen dugun gizartearen erantzuleak; horrela, dagokigun erantzukizun etiko eta morala onartu behar dugu eta aldaketaren eragile bihurtu, bakoitzak ahal duen neurrian, umiltasunetik, sarbidea daukagun eremutik.

Aldaketa txikiek aldaketa handiagoak eragingo dituzte eta, azkenean, egitura-aldaketak eragingo dira. Zer gertatu behar da gizonek aldaketa hauek abiarazteko? Gizonek aldatzeko beharra sentitu behar dute: Ikusgarri egin, sentsibilizatu eta errealitatea betaurreko berriekin barneratzea; genero ikuspegitik begiratzea ahalbidetzen duten betaurreko batzuk. Horretarako, ez da nahikoa gizonek maila kognitiboan argi izatearekin, pentsamenduan; izan ere, hori erretzeari uzteko beharrari buruzko aholku medikua bezalakoa izango zen. Hau da, badakigu arrazoia duela baina ez dugu aholkua kontuan hartuko benetan tabakoa utzi behar dugula sentitu arte.

Gizonek urrats bat eman behar dute aurrerantz, ez dira kontenplazioaren aurreko fasean geratu behar eta jarduten hasi behar dira. Jarduten hasteak aldaketak egitera eramango ditu:

- Maila kognitiboan: Itxuraldatze kognitiboak, defentsa-mekanismoak, pertzepzioa, berriz definitzea...

- Maila emozionalean: Kontzientzia, kontrola eta inteligentzia emozionala, enpatia...

- Jokabide-mailan: Gatazken ebazpena, haserrea kontrolatzea...

Feminismoak gizonak laguntzen ditu. Askotan pentsatzen dugu patriarkatuak eragin negatiboa duela soilik emakumeengan eta feminismoak soilik emakumeen alde egiten duela. Akats handia. Gizonek ere jasaten dute patriarkatua eta feminismoak gizonak ukitzen dituen konbentzionalismoak gainditzen laguntzen du:

a. Negar egin ahal izatea mespretxatuak izan gabe eta gizon-izaera gutxi dutela entzun behar izan gabe.

b. Familia-mantenua izan behar ez izatea.

c. Gonbidatuak izan ahal izatea lotsarik sentitu gabe.

d. Nahi duten koloreaz janztea.

e. Etengabe superheroi bat izan behar ez izatea.

Norena da erantzukizun hori? Erantzukizuna gizabanako bakoitzarena eta gizartearena da. Gizartearen barruan, zenbait organismo, erakunde eta hedabide daude eta horiek hedatzeko indar eta gaitasun handiagoa dutenez, ikuspuntu moraletik, etikotik eta legaletik duten erantzukizuna hartu behar dute bere gain; hala, Giza-eskubideen Aitorpen Unibertsala betetzen saiatzen da. Gobernuek berdintasuna bultzatzen duten eta emakumeen aurkako indarkeria deuseztatzen laguntzen duten legeak promulgatu behar dituzte (kulturaren, hezkuntzaren, justiziaren eremuan…).

Eta ez hori bakarrik: Erakundeen ordezkari guztiek jarrera eredugarria erakutsi behar dute adierazpenak egitean, ekitaldietan parte hartzean eta norberaren bizitzarekin. Prebentzioaren inguruan Hezkuntzaren bidez. Funtsezkoa da esfortzu gehienak prebentzio goiztiarrean jartzea eta ez dago ondo hezitako gizarte bat baino prebentzio hoberik. Neska eta mutilen arteko berdintasunean eta ekitatean oinarritutako hezkuntza emateak belaunaldi-aldaketak eragingo ditu gure gizartearen etorkizuna sortuko duten pertsonengan. Hedabideen bidez. Hedabideek, errealitate eta fantasien igorle gisa eta hedabideen eragin gero eta handiagoa duen gizarte baten hezitzaile kide gisa, erantzukizun handia dute emakumeen eta gizonen arteko berdintasun-balioak indartzean eta hedatzean.