Has elegido la edición de . Verás las noticias de esta portada en el módulo de ediciones locales de la home de elDiario.es.
Sobre este blog

El Prismático es el blog de opinión de elDiario.es/aragon. 

Las opiniones que aquí se expresan son las de quienes firman los artículos y no responden necesariamente a las de la redacción del diario.

L'aragonés de Zaragoza ye bien vivo

Mario Gil

Zaragoza —

0

“Chafardero”, “preta esto”, “que laminera que eres”, “déjalo bien escoscao”, “no le encorras que os estozolaréis”, “escoba la habitación anda…”, “buf que tronada! Me voy a chipiar”…

Aquí un eixemplo d´exprisions y parolas cutianas entre a chent de Zaragoza y d´a resta d´Aragón, exprisions y parolas d´emplego tant común que mos pensamos que fan parte d´a luenga castellana, y que no paramos cuenta de que no en fan soque quan charramos con chent de difuera: “le dije que me pasara el tape y no me entendía, mira que charramos mal…”

No, en Zaragoza y en Aragón no charramos mal, en realidat en garra puesto “se charra mal”, ista anvista d´o que ye bien charrar y mal charrar seguntes lo que diga a RAE ye un lastre que habríanos de sacar-nos d´o tozuelo. Una luenga ye un ser vivo que creixe y se desembolica de traza diferent seguntes a idiosincrasia d´a chent que lo fabla, y tamién a influyencia d´atras luengas vecinas con qui s´enreliga y mezcla en un baile sin fin. Y ye que una luenga no entiende de mugas, regles y dogmas, pero sí de sentimientos y emocions.

Zaragoza ye una ciudat con una situación cheografica estratechica que siempre la ha feita un mezclallo de pueblos, culturas y prou que sí, luengas. Conquerida a os almoravides per o Reino d´Aragón d´a man d´Alifonso I “o Batallero”, esdevenió a nueva capital d´ixe choven país, arribando-ie nuevas chents con una traza de charrar particular que podríanos denominar “romance aragonés”. Ista luenga, provenient d´o latin “vulgar” y que yera charrada en as montanyas y semontanos d´o Pirineu, s´estendilló per os nuevos territorios conqueríus, entre ells Zaragoza, estando a luenga común d´a nobleza, institucions y clases populars mientres qualques sieglos.

Preba d´iste emplego cutiano en a ciudat de Zaragoza son prous documentos como as actas d´o Concello, as cronicas d´o puent de Piedra u o libro de rechistros d´a Casa de Ganaders, entre atras. Ta par d´alavez a consciencia lingüistica diferencial respecto a o castellano yera clara y de feito muitos acuerdos con Castiella se feban en as dos luengas.

A dentrada d´a dinastía castellana d´os Trastamara y, más que más, o casorio entre Fernando II d´Aragón y Isabel I de Castiella suposó o retacule d´a luenga en os centros de poder (Cortz, nobleza…) y isto, chunto con midas d´imposición d´o castellano frent a atras luengas d´a peninsula, contribuyó a un proceso de desprestichio y marguinación lingüistica que ha continau dica agora.

Manimenos, iste retacule se fació més lento entre as clases populars, aluenyadas d´as influyencias externas, remanindo pues un sustrato lingüistico en o castellano charrau en a ciudat que encara ye prou vistero, como hemos comentau en escomencipar iste articlo.

Antimás d´os repuis d´a luenga aragonesa que se troban en o castellano local, se calcula que, en l´actualidat, arredol de 7000 personas charran aragonés en a ciudat de Zaragoza, seguntes datos d´o censo de población y viviendas de 2011, analizaus per o Seminario aragonés de sociolingüistica d´a Universidat de Zaragoza. Isto suposa que a ciudat ye o mayor nuclio d´aragonesofablants que existe, suposando un 30% d´o numer total de fabladors d´a luenga.

Ye ista situación la que chustifica y fa necesaria a creyación d´un organismo monecipal que cusire os dreitos lingüísticos d´a comunidat aragonesofablant en Zaragoza, que guarancie alazetz tant basicos ta la suya supervivencia como son a promoción y l´ensinyanza, y faiga honra ta desembolicar midas que aduyen a l´empoderamiento d´os/as fabladors/ars, o suyo reconoiximiento y o suyo respecto.

A recient constituyida Oficina de l´Aragonés d´o Concello de Zaragoza, tras l'acuerdo y enmienda entre l´equipo de gubierno de Zaragoza en Común y Chunta Aragonesista, tien como meta un fundo treballo que será trestallau en qualques arias d´intervención, como son a sensibilización y dignificación d´a luenga, afondamiento en o suyo conoiximiento, emplego, difusión, amostranza y plena protección que guarancien a suya existencia en a ciudat en as mesmas condicions que lo fa a luenga castellana.

A luenga aragonesa ha feito, y encara fa, parte d´o patrominio cultural d´a ciudat de Zaragoza y como tal ha d´estar esfendida y empentada per o Concello. Se tracta d´un patrimonio inmaterial, que no se puet veyer u tocar como podría estar a muralla romana u bell quadro de Goya, pero que si se puet sentir y, sobretot, querer.

L´aragonés ye un tresoro milenario que ha d´emplir d´argüello a las/os zaragozanas/os y que marca un claro caracter identitario y sentimental que no cal perder.

Como diz a mazada…un pueblo que no conoixe a suya historia y cultura ye como un arbre sin radices…queremos que en Zaragoza, istas radices sigan bien fuertes y que nunca no deixen de medrar.

Sobre este blog

El Prismático es el blog de opinión de elDiario.es/aragon. 

Las opiniones que aquí se expresan son las de quienes firman los artículos y no responden necesariamente a las de la redacción del diario.

Etiquetas
stats