Algo queda

De súpeto saes da consulta e decátaste de que tes uns días para acougar e coller aire, mentres o presente saca a túa cabeza somerxida dun barcal cheo de auga. Dalgún xeito sabes que nun par de semanas regresarás a mergullarte nun verán onde verás aos teus pacientes e aos daqueles que están de vacacións, do mesmo modo que outros médicos o fixeron antes por ti. A falla de substitutos na atención primaria converten a estación estival nunha carreira de relevos onde parar é unha garantía para chegar a meta. Pero este non está a ser un verán calquera. O inimigo, o fascismo, está ás portas das nosas vidas e, no calendario de xullo, a data do 23 preséntase envolta nunha incógnita mesta que xera anguria e paralizou o facer de moitas nun anticipo dunha posible involución. Estas verbas son un bo exemplo. Comezaron a escribirse a comezos deste mes a medio camiño entre Euskadi e Francia e pecháronse onte cando xa pasaron varias xornadas dende o meu regreso ao centro de saúde en Compostela.

No deterse hai necesidade de coller unha distancia que nesta ocasión resultou misión imposible. Os días pasaron. As cidades non eran as mesmas e o idioma tampouco. Na fuxida coa familia decateime de que a Mara e o Airas tiñan un ano máis, as mesmas amigdalites e algunha caída nova. Cada vez que miraba os seus acenos ou escoitaba as súas conversas imaxinaba o seu futuro, e a incerteza e a congoxa regresaban a min ante a posibilidade dun perigo inminente no seu camiño. Non sei en que momento alguén decidiu clausurar a esperanza de mudar o estado das cousas, deixando na escolla de mañá a posibilidade de determinar se a nosa derrota será agora ou ficará adiada nun “salvados pola campá” do necesario voto consciente da cidadanía.

Nestes días pensei moito nunha exposición que visitei hai tempo e que levaba por título 80 anos. Santiago 1936. Nela mostrábase como a vida cotián da nosa cidade viuse truncada violentamente durante a celebración das súas festas polo golpe de Franco. Compostela latexaba vizosa, lúdica e diversa semanas antes do multitudinario saúdo romano de milleiros de veciños e veciñas que ateigaban unha Praza do Obradoiro en branco e negro. Ben sei que a historia non se repite, pero ten vasos comunicantes na espiral que nos conecta co pasado dende o presente. Nestas datas a capital do país celebra as Festas do Apóstolo onde cohabitan autóctonos e foráneos, e a campaña electoral transcorreu sen incidencias cun verniz de tranquilidade que agochaba unha emenda á totalidade dos posibles vencedores. Nada é normal aínda que o pareza: as mentiras conviviron homologadas coas verdades, o debate nas redes estivo segmentado por parroquias que non interactúan, o estío alimentou a desconexión, e o único marco onde se estivo a xogar a vontade popular veu trucado de fábrica por aqueles que anhelan un proceso político involutivo. Se saimos desta, a prioridade de todas debera ser a impugnación na súa totalidade deste campo de xogo, e se non saimos tamén.

Onde cohabitan a esperanza e o medo non podo deixar de pensar no magnífico libro de Brais Lamela Ninguén queda. Nel cóntase a historia do traslado nos anos cincuenta dun cento de familias dende Negueira de Muñiz á Terra Chá despois da construción dun encoro que anegara aldeas enteiras. O réxime franquista ofreceulles a aqueles homes e mulleres no novo destino unhas parcelas e vivendas do trinque deseñadas por enxeñeiros de Madrid nun “plan de colonización”. Antes de marchar a xente do lugar enterrara no monte documentos e cousas persoais. Co paso do tempo, como ben relata o escritor, cando aos veciños lles preguntaban en que estado estaba aquilo que lles obrigaran a deixar eles respondían: “Alí medrou a herba”.