A campá de vidro

Pregunto: unhas boas vacacións consisten en poder sermos durante uns días nós mesmos, á marxe do traballo, ou en todo o contrario, é dicir, en fuxir de nós mesmos durante uns días, absolutamente definidos polo traballo?

Alugo un apartamento en Carnota durante toda a Semana Santa. Catro ou cinco días antes de marchar, a borrasca Nelson (alerta laranxa por vento na costa, caída en picado das temperaturas) augura que estes días de descanso servirán precisamente para iso: descansar. Ou diría mellor desconectar, o verbo que define o único descanso válido no tempo en que vivimos. Lembro a John Berger, en Porcaterra, dicir que cando matan a unha vaca no matadoiro é como se a desconectasen, derrúbase, e entón un descubre que a vida non ten que ver co alento, senón coa enerxía.

Chegamos ao Vilar de Carnota en autobús, non temos coche. Todo está pensado para obrigarnos á inmobilidade. Venta tanto que non podemos saír. O apartamento é exactamente aquilo que buscaba: un ático con vistas á praia (ao lonxe), ao mar bravo, ao horizonte máis ou menos nítido dependendo da hora e do temporal e, á esquerda, á mole granítica do monte Pindo. Traio dous libros por ler e un artigo por escribir. As tres cousas son traballo, así que é difícil contestar á miña pregunta inicial: son isto realmente vacacións?

Saímos do apartamento en excursións mínimas perfectamente planeadas. Ás veces con paraugas, outras xa en chuvasqueiro. Se fixese sol poderiamos camiñar a praia durante horas, pero a chuvia obríganos a quedar na casa, a avanzar uns metros de cada vez e logo dar volta. Luis opina que eu sería incapaz de vivir aquí. E eu, por suposto, penso todo o contrario. El medrou en Malpica e eu nacín en Mazaricos, así que os dous sabemos do que falamos: esta incomunicación obrigada da Costa da Morte no inverno.

Cando chegan os festivos —xoves, venres santo— no Vilar seguen abrindo o supermercado, a libraría e, por suposto, os bares. Nisto Luis e mais eu tampouco nos pomos de acordo: el di que abren polo turismo (dio mentres fóra arroia) e bótalle a culpa aos demais; eu, en cambio, digo que abren por costume e desesperación, que abren porque, sexamos sinceros, que ían facer se non? E mentres o digo, son consciente de que eu me comporto exactamente igual. Dende moi novo, asimilo a falta de produtividade coa enfermidade; a inmobilidade voluntaria, coa depresión; o aburrimento, cunha forma radical de existencialismo.

En 1963, a poeta Sylvia Plath publica a súa única novela: A campá de vidro (Irmás Cartoné, 2023), o relato dunha moza de dezanove anos cunha carreira de éxito no mundo editorial que non é quen de sentir nada, que vive anestesiada a súa prezada oportunidade de ascenso social. Lida hoxe, a novela fala case de calquera persoa á que coñezo. A personaxe de Esther Greenwood é a síntese perfecta do que o sistema fixo con nós, representa un caso célebre dunha pandemia cada vez estendida de maneira máis notoria. 1963: a cousa vén de lonxe.

Hai quince días, deixei de ver durante unha hora polo ollo esquerdo. Eran as 17:45h. Ás 19:00h, presentaba un libro nunha libraría do centro da miña cidade. A cinco minutos da casa. Chamei por teléfono a Luis buscando que me convencese de que o que me pasaba era froito do estrés. Conseguiuno e a cegueira remitiu. Pediume que fose ao médico e o cancelase todo. Unha hora más tarde, eu estaba presentando aquel libro. Acudín a urxencias despois do acto, co traballo feito e un saco de remorsos pesándome no estómago. No hospital, tras cinco horas de espera, realizárome un TAC. A doutora que me atendeu fíxome pasar á consulta e díxome que, desafortunadamente, non habería un radiólogo que puidese interpretar os resultados da proba ata as oito da mañá seguinte. Animoume a agardar sentado nas cadeiras de plástico da sala de espera outras cinco horas. Marchei sen resultados, coa visión impoluta e o saco de remorsos a piques de romperme por dentro.

“O chan parecía marabillosamente sólido. Era consolador saber que caera e que non podía caer máis baixo”, di Plath por boca de Esther. Cito de memoria. A campá de vidro da hiperprodutividade leva décadas esmagándonos periodicamente contra ese chan. Quizais agora a diferenza é que, cada vez máis, a presenza do espellismo dunhas vacacións remotas que o curan todo ou de que outro xeito de vida é posible apértanos vía Instagram ou TikTok constantemente. Todo forma parte da mesma roda connosco correndo no seu centro.

Á metade deste artigo, Luis entra no cuarto onde escribo e dime que se atopa mal, inquieto. Leva máis dunha hora só, pechado no apartamento, e quere ser produtivo. Esqueceu imprimir os apuntamentos que tiña que ler esta Semana Santa e non sabe que facer. Mellor dito, ningunha das outras cousas que podería facer consolan ese baleiro. A súa chegada parece providencial, así que lle leo pasaxes do meu artigo en construción. Tomar consciencia de que estamos mal non nos consola, nunca o fixo. Culpar a un sistema que se define por ser culpable, tampouco. Finalmente, ofrézolle algúns dos libros que trouxen para ler aquí e marcha.

Unha vez tocamos o vidro coa punta dos dedos ou nos golpeamos contra o chan é difícil saber que facer despois. Cóidate, dinme. Para, insisten. Vin a Carnota para decatarme de que nada para nunca. De que é difícil empurrar unha superficie que parece tan ríxida e ampliar os seus límites. Quizais a resposta non estea fóra, dígome, senón dentro. Repito con Plath: “Inspirei profundamente e escoitei o antigo retrouso do meu corazón. Eu son, eu son, eu son”.