Despois do 18-F

Aquí estamos. O momento político e social español está atravesado por unha aparente contradición: como resultado da crise do bipartidismo, despois da crise de 2007, e da proba de lume catalana, entre o Estatut do 2004 e o procés de 2017, existe un goberno que apunta a unha concepción plurinacional do Estado. O PSOE, para continuar sendo o partido que articule España, precisa explorar esa senda.

Pero, da outra banda, existe un bloque de dereita que está empeñado en demonizar e estigmatizar os diversos nacionalismos –menos o español, postulado como o único lexítimo- e, no límite, se poidera, expulsalos. A demanda de Vox da ilegalización dos partidos soberanistas expresa esa pulsión antipluralista e iliberal que conforma o marco mental de boa parte da dereita española. Claro que sería unha estupenda noticia que o PP, ao menos o PP de Galicia, abandonara ese camiño, que retoma o item da anti-España, pero non parece que vaia a suceder.

Saír desa confrontación estéril para osixenar o ambiente e retomar unha atmosfera máis limpa e tranquila precisaría volver ao marco do Estatut de 2004: nin tan siquera a unha fórmula federal, senón federalizante. Pero iso parece pouco plausible cunha dereita que está empeñada en resignificar a Constitución no marco populista do nacionalismo español. Eles si que parece que leron a Laclau. E non só ao filósofo arxentino. Tamén Alicia a través do espello: para eles (como as palabras para Humpty Dumpty) a Constitución significa o que eles queren que signifique.

Se houbera que abordar un diálogo acerca da Constitución española e da súa reform, o texto de Francisco Caamaño, antigo ministro de Xustiza do PSOE con Zapatero El arreglo constitucional del que no se habla resultaría especialmente iluminador. Entre as elaboracións político-xurídicas debidas ao ámbito do socialismo galego ningunha me parece máis brillante. O que Francisco Caamaño ofrece é unha fórmula de concordia federal que moi ben podería ser o marco, nese plano específico, dun goberno de coalición BNG-PSdeG. Poden lelo neste enlace, non perderán o tempo.

En Galicia, o BNG está satisfeito co seu éxito nas recentes eleccións. É natural, pero se quere consolidarse como partido de goberno futuro, ten que facer o seu propio camiño e evitar a complacencia. A ocasión píntana calva e a Historia, a día de hoxe, corre veloz. Nada é máis fácil que quedar atrás. A linguaxe na que ten que formular as demandas de autogoberno é aquela do liberalismo político, porque é a que conforma, afortunadamente, o humus da nosa sociedade.

Na propia historia do galeguismo, figuras como Plácido Castro constitúen un referente nesa dirección. Atrévome a propoñerlles a lectura da XXV Conferencia Plácido Castro sobre o vínculo entre liberalismo, federalismo e plurinacionalidade.

Forma parte da tarefa do BNG seguir tendendo pontes. Está claro que sen acceder ao goberno non poderá nin atallar a progresiva desgaleguización nin articular a sociedade galega en torno a un proxecto. Non será útil para os seus propios obxectivos. E iso significa apertura de mente, disolver certas fronteiras simbólicas e fácticas que estreitan a súa capacidade de irradiación. Renovar o vocabulario e acudir a outras fontes de imaxinación política parece non só oportuno, tamén necesario. A última campaña electoral foi interesante: mostrou unha certa vontade de saír do propio círculo encantado para falar cunha voz máis ampla.

En relación ao PSdeG, o seu inevitable socio, ten que saber xestionar as tensións, abordar as percepcións erróneas e prever os conflitos involuntarios. E o mesmo vale, á inversa, para o PSdeG. Se fose posible, ambas forzas deberían ir máis aló e establecer formas de complicidade. O PSdeG non o ten fácil, pero a primeira condición é querer ser, ter un perfil. E Besteiro, parece, quere. A tarefa para as dúas forzas é convencer a unha parte dos electores do PP das bondades da súa opción de goberno. Máis complicado aínda teno Sumar, pero cando se disipe a néboa seguirá aí.

Sexa coma for, é claro que non hai ningunha posibilidade de modificar o marco político galego a través dun Novo Estatuto, por exemplo, se antes a sociedade galega non ten esa demanda, expresada a través dos seus representantes. Volvemos aquí á necesidade da linguaxe da democracia e do liberalismo político que debe estenderse en dirección á política estatal: á demanda dunha concepción plurinacional do Estado. O pluralismo liberal e as políticas de recoñecemento da diversidade son o marco posible dunha reforma constitucional. España é plural e, se non, non é España. Por iso, os programas políticos dos que queren acabar con esa pluralidade pasan, necesariamente, por “solucións” autoritarias.

Para discutir estas e outras cousas, se quixeran compartir unha conversa sobre Liberalismo e galeguismo: federalismo e plurinacionalidade do Estado. En torno a Plácido Castro, con Francisco Caamaño, catedrático de Dereito Constitucional e ex-ministro de Xustiza e Lourenzo Fernández Prieto, catedrático de Historia Contemporánea da USC, ademais de con este modesto amanuense, anímolles a acudir á Casa de Casares Quiroga o día 11 de Abril, xoves próximo, ás sete da tarde.

Pensaremos diferente, e podemos equivocarnos de medio a medio, pero intentaremos –é un esforzo sempre- ser razonables e non sectarios, máis aló do balbordo e a furia que marcan o momento.