Esta morte está patrocinada polo Xacobeo 21-22

Lembro o meu primeiro traballo. No verán de 1993 estaba a piques de facer 15 anos, a miña amiga María leu no xornal un anuncio no que pedían xente nova e entusiasta para un traballo de cara ao público, non facía falta experiencia previa, e aló fomos as dúas a unha oficina do Ensanche onde un señor suorento rodeado de caixas de cartón nos explicou que iamos vender viseiras do Pelegrín aos turistas na praza do Obradoiro, que practicamente nolas ían quitar das mans. Mentimos sobre a nosa idade e asinamos un papel que nos puxo diante e que ningunha das dúas leu, e marchamos para o Obradoiro con cadansúa viseira na cabeza e dúas mochilas vermellas cargadas coa mercadoría. Despois dunha tarde enteira ao sol do Obradoiro aturando improperios, María e mais eu volvemos á oficina e explicámoslle que non conseguíramos vender unha soa viseira, pero que pasáramos moitas horas de pé, estabamos derreadas e queríamos falar do noso soldo. O xerente daquela operación multimillonaria explicounos entón que non tiñamos un soldo base, senón unha porcentaxe (non lembro se un 1% ou menos) sobre viseira vendida, e que o horario decidiámolo nós, se queriamos gañar cartos tiñamos que queixarnos menos e botarlle horas. Así que devolvemos as mochilas e as nosas viseiras, anunciamos solemnemente que renunciabamos, e volvemos á casa derrotadas pola lóxica empresarial. Ese foi o meu primeiro contacto coa precariedade laboral vencellada ao turismo. Despois virían uns cantos máis.

O home que nos deu a nosa primeira lección de ética empresarial era un deses visionarios que, ao abeiro do Plan Xacobeo, decidiron explotar un filón turístico con poucos precedentes no noso país moito antes de que as coitadas compostelás como María e mais eu nos decatásemos da que nos viña enriba. Hoxe en día parece difícil crer que hai escasos 30 anos Santiago era unha cidade eminentemente universitaria, cun tecido industrial modesto pero funcional e un comercio diverso que daquela só comezaba a orientarse un pouco máis cara ao turismo: en 1970, só se contabilizaron 68 peregrinos no camiño de Santiago, e mesmo no boom do 93 non chegaron a 100.000. Tres décadas despois é imposíbel dar un paso na Galiza sen se topar cun sinal coa característica frecha amarela anunciando que por aí pasa algún dos innumerábeis camiños, xa podemos estar a falar dunha praia do Grove ou unha senda forestal en Ribadumia; se o noso concello queda moi a desmán non hai problema, a Consellaría pode bautizar a nova ruta como “variante espiritual” e xa temos o negocio feito.

Emulando a aquel visionario das viseiras do Pelegrín, o goberno de Alberto Núñez Feijóo é o primeiro en querer espremer ao máximo o potencial da ruta xacobea como único e último destino turístico, até o punto de que non hai unha iniciativa lúdica ou cultural no país que poida contar co apoio institucional se non nos avimos a estampar nela as letras do Xacobeo que toque, neste caso o prorrogado Ano Santo 2021-2022. Queremos unha subvención pública para abrir un centro sociocultural? Xacobeo. Queremos que a Consellaría de Cultura patrocine un certame de poesía? Xacobeo.

A obsesión do goberno da Xunta coa súa galiña dos ovos de ouro chegou tamén á cartelería institucional. É frecuente que os gobernos consoliden unha imaxe institucional -neste caso o logotipo da Xunta - para sinalizar edificios públicos, documentación e calquera comunicación que parta dalgunha das súas áreas. En ocasións, ese logo institucional vai acompañado da publicidade dalgún evento organizado ou auspiciado polo mesmo organismo público. Na Galiza afixémonos a ver a vieira do Xacobeo estampada nos letreiros que anuncian obras públicas ou festivais. O Xacobeo rematou por se asimilar á imaxe exterior da Galiza e a Xunta anuncia o país como destino turístico en valos publicitarios e eventos culturais.

O que non ten ningún siso é converter a cidadanía galega en valos publicitarios andantes, lucindo o logo Xacobeo como quen compra unha camiseta de marca para darlle publicidade ao deseñador. Nas máscaras de tela que a Xunta reparte nos centros de traballo públicos para que o persoal funcionario se protexa do coronavirus, o logotipo do Xacobeo 21 loce máis grande có escudo da Xunta. A necesidade de que unha profesora ou unha enfermeira fagan publicidade de Galiza como destino turístico diante do alumnado ou dos pacientes é algo que se me escapa, pero nesas estamos. A vieira do Xacobeo invadiu toda a documentación oficial, até os formularios e documentos nos que o sentido común ditaría non empregar ningún outro símbolo á parte do logotipo institucional. Os alumnos dos institutos públicos chegan á casa cun boletín de notas que anuncia, nalgúns casos, un lote de materias suspensas e suaviza o golpe cunha suxestión visual para facer o camiño de Santiago ou coñecer outras rutas turísticas da Galiza: a vieira do Xacobeo. E no exemplo máis macabro de todos cantos coñezo, uns formularios oficiais que, pola especial sensibilidade do tema que tratan, deberían estar exentos de publicidade de calquera tipo, locen o logotipo do Xacobeo 21-22 xusto debaixo da declaración que unha ten que cubrir para solicitar a eutanasia porque o seu sufrimento é tan insoportábel que precisa que lle axuden a morrer.

Xa sabe, antes de abandonar este mundo, faga o camiño de Fisterra para ver o seu último solpor, ou pase pola Porta Santa e bote un credo nalgunha das capelas da catedral, que marchará vostede libre de pecados e de paso o clúster de turismo aumentará a recadación.