Postal con neve e un home só

É Noiteboa e o ceo do solpor vaise despregando sobre nós mentres viaxo con meu pai pola autovía. Ao fondo do fondo, un muro de nubes escuras impide ver a posta de sol. Son tan mestas que, se non coñecese de memoria esta paisaxe, confundiríaas cunha cordilleira. El acaba de saír de traballar e ten ganas de que falemos. Busca unha distracción. Eu preferiría viaxar en silencio. Non contarei aquí o que nos dicimos, porque sería traizoar a súa confianza. En vez diso, escribo sobre o lugar que eu ocupo na conversa: sei que podería facer que todo fose máis doado, que fluíse mellor, pero non quero. Non podo.

Este Nadal, máis ca nunca, penso en se é posible sentirse expulsado dos lugares dos que marchamos algún día: unha conversa, unha mesa grande ou pequena, un espazo. Para uns será a familia; para outros, un grupo de amizades ou unha cea de traballo. Poida que as tres cousas ou ningunha. Conseguimos colocarnos a resgardo, nun lugar seguro, pero sen coro. Non falo da envexa nin do resentimento, senón da constatación de que, ás veces, a pertenza é algo que acontece fóra de nós. Neses días —nestes días— eu confíome á escritura.

Resúltame difícil non romantizar estas datas rodeado de panxoliñas e paisaxes nevadas que nunca vin. Culpo desa dificultade ao consumismo, ás películas, aos traballos manuais que faciamos na escola. E, ao mesmo tempo, son o primeiro en defender que negar por militancia calquera forma de romanticismo resulta igual de nocivo ca militar nel. A desconfianza non pode ser nin unha postura moral, nin unha navalla multiúsos. Condenar a familia, o amor, os vínculos duradeiros e todo aquilo que pareza normativo ou sexa herdado, empobrécenos tanto como idealizalos por obrigación.

Sei que a tensión que describo —este desasosego de non facer pé— é cada vez máis común. Antes, reservábase sobre todo para as identidades disidentes (pobres rancorosos, maricas, solteiróns e solteironas). Non confío na familia tradicional, pero tampouco na elixida cando se entende como substitución automática da primeira, como promesa de calor, mesa posta, ruído de voces, risas, copas. Nos últimos anos, as miñas relacións atomizáronse ata límites insospeitados: vínculos intensos pero breves, afectos reais pero dispersos, encontros sen unha arquitectura común. E aínda así —supoño que é importante subliñalo— non estou só. Daquela, que significa o Nadal para min? Unha vez máis, confío na bondade dos descoñecidos (grazas, Tennessee Williams).

O feito de non estar só non significa ocupar un lugar máis cómodo na conversa. Se penso na liberdade, non o fago xamais como consigna ou como épica, senón na súa versión máis fráxil, pegada á pel: todas as decisións ás que demos en chamar vida propia. A liberdade é a intemperie de elixir? Diría que si, pero entón esquecería os demais, as súas circunstancias, os límites que non escollemos. A liberdade é un lugar sen coartada ante o mundo.

Dende hai uns días, acompáñame o cadro Šid baixo a neve, do pintor serbio Sava Šumanović. Ao principio, crin que se trataba dunha perfecta postal de Nadal e coloqueina na parede a carón do escritorio. Aí a neve, o sol de inverno, o camiño que se abre. Un tarda un tempo en reparar no silencio que o envolve todo. Tarda en ver os postes sen lámpadas nin cables de teléfono. As casas sen ventás. A estrada sen fin. Podo imaxinar como a neve amortece calquera presenza individual en Šid: un paso, unha palmada, unha voz, un home. Šumanović morreu en 1942, durante o xenocidio serbio da Segunda Guerra Mundial. Hoxe, ese detalle fai máis ruído. Recoñecemos o seu estrondo. Velaí a postal.

Mentres avanzamos pola autovía e meu pai segue intentando que eu pique na conversa —coma unha troita acurralada—, penso se terá sentido un artigo coma este: un que non dea respostas, nin diga que está ben ou que está mal. Un que fale da soidade e non estea seguro de se é un lugar seguro ou asfixiante. Un que diga que en todas as partes nos vai faltar algunha vez o aire. Nado en círculos? Cae a noite e escribo. Confío, dalgún xeito, en que esta sexa tamén unha forma de chegar.